An 1804, Ayiti te soti nan flanm revolisyon an kòm premye repiblik nwa endepandan nan mond lan, men libète li ta vini nan yon pri apik. Lafrans, yon ansyen pouvwa kolonyal, te òkestre yon revanj ekonomik san parèy, tise yon rezo eksplwatasyon ak enjistis ki ta anpeche devlopman Ayiti pou jenerasyon. Relasyon toksik sa a, ki te make pa ekstòsyon ak vyolans, non sèlman te fòme desten yon nasyon, men tou te ranpli kès yon lòt, kite gwo mak ki pèsiste jouk jounen jodi a. Plonje tèt ou nan istwa sa a, yon istwa kaprisan sou Evaris kolonyal ak detèminasyon, ki fè nou sonje enpòtans pou nou pa janm bliye enjistis nan tan pase yo ak enpak dirab yo sou mond nou an jodi a.
Li atik la an :
HaïtiKoloni Sendomeng (Ayiti jodi a) se te youn nan koloni fransè ki pi rich nan 18tyèm syèk la. Atravè pwodiksyon sik, kafe, indigo ak koton, Ayiti te yon gwo sous richès pou Lafrans. Pwosperite sa a te posib grasa eksplwatasyon brital esklav Afriken yo, ki te travay nan kondisyon iniman pou jenere pwofi kolosal pou kolon franse yo.
HaïtiRevolisyon ayisyen an, ki te fèt depi 1791 pou rive 1804, se yon gwo evènman nan listwa mondyal la. Li te kòmanse kòm yon revòlt esklav nan koloni franse Sendomeng epi li te evolye nan yon batay pou endepandans ki chanje kou listwa.
Enspire pa ideyal Revolisyon Fransè a epi gide pa lidè karismatik tankou Toussaint Louverture ak Jean-Jacques Dessalines, esklav ak afran Sendomeng yo leve kont sistèm kolonyal brital la. Revòlt la te grandi byen vit nan fòs, defi non sèlman otorite franse, men tou tantativ envazyon pa Panyòl yo ak Britanik yo.
1ye janvye 1804, apre plizyè ane san batay, Jean-Jacques Dessalines te pwoklame endepandans Ayiti. Moman istorik sa a te make nesans premye repiblik nwa endepandan nan mond lan ak sèl nasyon ki te fonde pa ansyen esklav.
Revolisyon ayisyen an te gen yon gwo enpak sou mond Atlantik la. Li te souke fondasyon esklav ak sistèm kolonyal la, ki te enspire mouvman liberasyon atravè Amerik yo. Pou premye fwa, prensip egalite rasyal la te enskri nan konstitisyon yon peyi.
Sepandan, viktwa Ayiti a tou te souve laperèz ak ostilite nan men pisans kolonyal yo. Diplomatikman ak ekonomikman izole, jèn nasyon an te fè fas a gwo defi depi premye jou endepandans li yo.
Dekouvri istwa Ayiti: Yon istwa kaptivan pou eksplore! : https://haitiwonderland.com/haiti/histoire/decouvrez-l-histoire-d-haiti--un-recit-fascinant-a-explorer/81
HaïtiLafrans, imilye pa defèt militè li yo, òkestre yon revanj ekonomik devaste. Anba menas envazyon ak yon blokaj entènasyonal, Ayiti te oblije peye yon "indemnité" astwonomik ansyen kolonizatè li a. Dèt sa a, ki te gen entansyon konpanse pou pèt la nan koloni an ak esklav li yo, montan a 150 milyon fran lò - ekivalan a nan dè dizèn de milya dola ero jodi a.
Peman dèt sa a te gen konsekans devastatè pou ekonomi ayisyen an. Ayiti te oblije prete ak to enterè ki wo nan bank franse pou peye sòm kolosal sa a. Fado finansye sa a te peze ekonomi ayisyen an pandan plizyè dizèn ane, e li te anpeche l devlope enfrastrikti ak enstitisyon li yo. Pandan se tan, Lafrans te itilize lajan sa a pou ranfòse ekonomi li epi finanse pwòp anbisyon kolonyal li yo lòt kote nan mond lan. Anplis de sa, peman dèt anyèl yo te sifone anpil nan resous ekonomik peyi a, kidonk anrichi Lafrans ak bank li yo.
Konsekans dèt sa a ak eksplwatasyon kolonyal yo toujou vizib jodi a. Ayiti rete youn nan peyi ki pi pòv nan mond lan, ak enfrastrikti soudevlope ak enstitisyon frajil. Dèt endepandans la kreye yon sèk visye nan povrete ak soudevlopman, kote Ayiti ap lite pou l libere tèt li.
HaïtiIstwa relasyon fransè-ayisyen yo se yon bèl egzanp sou fason ansyen pisans kolonyal yo te kenbe dominasyon ekonomik yo byen apre endepandans fòmèl koloni yo. Li soulve kesyon enpòtan sou responsablite istorik ak nesesite pou reparasyon, pa sèlman pou Ayiti, men tou pou lòt peyi ki te soufri menm jan enjistis. Rekonèt mal pase yo ak mete an plas mezi ratrapaj kapab jwe yon wòl enpòtan nan rekonstwi yon ekonomi ki pi ekitab ak dirab pou tout moun.
Ayiti ak pri endepandans la: https://haitiwonderland.com/haiti/histoire/haiti-et-le-prix-de-l-independance/136
Nou dwe rakonte ak anseye chapit nwa sa a nan istwa Ayiti atravè lemond. Li raple nou ke libète pafwa vini a yon pri tèt chaje e ke enjistis nan tan lontan yo kontinye fòme prezan nou an. Konprann istwa sa a esansyèl pou konstwi relasyon entènasyonal ki pi ekitab e pou pèmèt Ayiti finalman simonte obstak yo eritye nan tan pase kolonyal li.
Alafen, istwa Ayiti a se yon istwa yon rezistans ekstraòdinè tou. Malgre gwo obstak li te rankontre, nasyon ayisyen an te siviv e li kontinye goumen pou yon pi bon avni. Li se yon temwayaj pwisan nan fòs lespri imen an nan fè fas a advèsite.
Facebook : https://www.facebook.com/haitiwonderland
Youtube : https://www.youtube.com/@haitiwonderland
Instagram : https://www.instagram.com/haitiwonderland/
Twitter : https://twitter.com/haitiwonderland
Linkedin : https://www.linkedin.com/in/haitiwonderland/
Ayiti, yo te rele "Pèl Zantiy yo", chaje ak plaj eksepsyonèl ki temwaye richès litoral li yo. Peyi Karayib sa a anchante vizitè yo ak peyizaj espektakilè li yo, dlo turkwaz ak Ospitalite inik. Plaj sa yo, vrè pyè presye natirèl, ofri eksperyans inoubliyab, konbine detant, avanti ak mèvèy. Dekouvri 7 plaj ayisyen ki pa rate yo ki mete aksan sou potansyèl touris ak ekolojik peyi a.
Sou inisyativ etidyan Savela Jacques Berenji ak Louino Robillard, de premye ayisyen ki te entegre pwogram diplòm “SUNX, Climate Friendly Travel (CFT) ak Enstiti Etid Touris (ITS),” “Klub Zanmi Lanati” te inisye. lanse ofisyèlman samdi 13 jiyè 2024, ann Ayiti, nan Delmas 66. Plis pase trant jèn te patisipe nan inisyativ ki gen objektif, pami lòt bagay, se konbat chanjman klimatik, ankouraje touris responsab, fòme sitwayen (touris ekolojik) ak ankouraje kreyasyon richès touris ak kiltirèl pou devlopman dirab, dapre inisyatè yo.
Abòne ak bilten nou an pou w rete enfòme de tout aktivite nou yo ak aktyalite sou Ayiti.
Kat Ayiti a se yon zouti esansyèl pou konprann jewografi peyi a, òganizasyon politik li, ak diferan rejyon li yo. Kit pou vwayajè, chèchè, oswa moun ki enterese nan istwa Ayiti, kat sa a bay enfòmasyon enpòtan sou plan vil yo, mòn yo, kòt yo ak fwontyè yo. Atik sa a eksplore kat jeyografik Ayiti a, eleman kle li yo ak sa li reprezante pou pèp ayisyen an.
Festival Djaz Jakmèl la, youn nan evènman kiltirèl ki pi prevwa nan ane a ann Ayiti, retounen an fòs ak 8èm edisyon li. Òganize pa asosyasyon kiltirèl ki gen menm non an, sou direksyon Richecard Cine, prezidan fondatè, festival la ap dewoule 30 avril 2024 nan vil pitorèsk Jakmèl, konnen pou richès eritaj atistik ak kiltirèl li.
Ayiti, yon peyi ki rich nan istwa ak kilti, divize an plizyè depatman administratif ki estriktire teritwa li epi ki reflete divèsite jeyografik ak kiltirèl li. Chak depatman gen karakteristik inik, kontribye nan richès nasyon an. Dekouvri 10 depatman Ayiti, karakteristik yo, ak wòl yo nan lavi peyi a.
Premye nasyon nwa ki te libere tèt li anba esklavaj ak pran endepandans nan men Lafrans an 1804 e ki te enfliyanse lòt mouvman liberasyon atravè mond lan, enspire lit pou libète ak egalite.
Ayiti beni ak peyizaj natirèl espektakilè, ki gen ladan plaj sab blan, mòn ak divèsite biyolojik rich.
Ayiti gen yon eritaj istorik rich, ki gen ladan sit tankou Sitadèl Laferrière ak Palè Sans-Souci, ki nan lis UNESCO Mondyal Eritaj.
Ayiti gen yon kilti rich ak divèsifye, enfliyanse pa eleman Afriken, Ewopeyen yo ak endijèn. Mizik, dans, atizay ak kizin ayisyen yo selebre atravè lemond.
