Istwa peyi DAyiti byen lye ak diferan non peyi sa a te genyen pandan plizyè syèk. Non sa yo reflete epòk ak enfliyans ki te make zile a, depi lè pèp endijèn yo rive nan endepandans yo. Ann eksplore ansyen non Ayiti ak siyifikasyon istorik yo.
Li atik la an :
Anvan arive Ewopeyen yo, zile a te rete pa Tainos yo, yon pèp endijèn ki te rele l Ayiti, sa vle di "peyi ki gen gwo mòn" oswa "peyi mòn".
- Yon peye lajan taks bay lanati: Non sa a mete aksan sou mòn yo enpoze ak peyizaj vèt nan zile a.
- Yon senbòl kiltirèl: Pou Tainos yo, Ayiti enkòpore fason yo viv annamoni ak lanati ak atachman pwofon yo nan peyi a.
Non sa a se rasin istorik mo "Ayiti", ki ta pral re-adopte kòm yon omaj bay eritaj endijèn.
An 1492, Christopher Columbus te ateri sou zile a epi li te chanje non li Hispaniola oswa La Española, ki vle di "ti Espay".
- Yon refleksyon nan anbisyon Panyòl: Panyòl yo te wè Ispanyola kòm yon senbòl dominasyon yo nan Monn Nouvo a.
- Yon pwen vire istorik: zile a te vin youn nan premye pwen kontak ant Ewòp ak Amerik yo, ki make kòmansman epòk kolonyal la.
Non sa a te deziyen tout zile a, jodi a pataje ant Ayiti ak Repiblik Dominikèn.
Nan 17yèm syèk la, pati lwès zile a te vin anba kontwòl franse epi yo te chanje non Santo Domingo.
- Yon sant richès: Sendomeng te vin youn nan koloni ki pi pwospere gras ak ekspòtasyon sik, kafe ak indigo.
- Yon kote batay: Se sou non sa tou zile a te sèn revolisyon ayisyen an, ki te mennen nan endepandans an 1804.
Non Santo Domingo rete asosye ak gwo epòk ekonomik koloni an, men tou ak sistèm esklav brital li yo.
1ye janvye 1804, apre viktwa esklav rebèl yo te genyen sou lame franse a, zile a te reprann non endijèn li, Ayiti, pou make yon pwen vire istorik.
- Yon chwa senbolik: Retounen sa a nan "Ayiti" se te yon fason pou rejte non kolonyal yo ak rann omaj a premye moun ki rete nan zile a.
- Yon siy endepandans: Chwa Ayiti a afime libète ak idantite inik premye Repiblik nwa endepandan nan mond lan.
Depi lè sa a, Ayiti enkòpore tou de sot pase li yo ak eritaj rezistans li.
Diferan non Ayiti te genyen – Ayiti, Ispanyola, Sendomeng – rakonte istwa abitan li yo ak transfòmasyon zile a te sibi.
- Ayiti: Yon peyi mòn ak pèp endijèn.
- Ispanyola: Yon teritwa nan kè ekspansyon Ewopeyen an.
- Santo Domingo: Yon koloni pwospere ki make pa lit pou libète.
Jodi a, non Ayiti senbolize kontinite yon istwa rich ak konplèks, pandan y ap pote espwa pou yon avni pi bon.
Revize ansyen non Ayiti yo revele yon istwa kaptivan sou kouraj, siviv ak transfòmasyon. Chak apelasyon se yon fenèt sou yon epòk diferan, men tout konvèje sou fyète ak inite yon pèp ki detèmine pou prezève idantite yo.
E ou menm, kisa non Ayiti vle di pou ou? Pataje panse w epi ann selebre ansanm nasyon sa a ki gen yon pase eksepsyonèl.
Facebook : https://www.facebook.com/haitiwonderland
Youtube : https://www.youtube.com/@haitiwonderland
Instagram : https://www.instagram.com/haitiwonderland/
Twitter : https://twitter.com/haitiwonderland
Linkedin : https://www.linkedin.com/in/haitiwonderland/
Sansasyon mizik ayisyen Rutshelle Guillaume resevwa yon prestijye Pri Nuits d’Afrique pou frankofoni. Distenksyon sa a te prezante ba li Lendi sa a, jou apre pèfòmans elèktrisan li a ki te fèmen festival la, ki te atire plizyè santèn espektatè enpasyan pou wè pèfòmans sa a ki te surnon "Rèn nan Konpa".
Drapo ayisyen an se pi plis pase yon senbòl nasyonal. Li se senbòl lit pou endepandans, idantite kiltirèl ak rezistans nan yon pèp. Chak ane le 18 me, Ayisyen rasanble pou selebre drapo yo ak yon ferveur inik. Atik sa a eksplore enpòtans jou sa a ak diferan fason yo selebre li atravè peyi a.
Abòne ak bilten nou an pou w rete enfòme de tout aktivite nou yo ak aktyalite sou Ayiti.
Emeline Michel fèt 21 mas 1966 nan Dubedou, yon ti vil ki sitiye nan 5èm seksyon kominal Gonayiv, vil endepandans Ayiti. Tou de yon chantè ak konpozitè, jodi a enfliyans li depase e ale pi lwen pase fwontyè Ayiti ak mond fransè a. Apre li te kòmanse etid segondè nan Lycée Louis Diaquoi ke yo rele souvan Lycée de Jeunes Filles des Gonaïves, li te antre nan Pòtoprens, nan yon moman, pou l kontinye etid li nan Kolèj St Pierre nan Pòtoprens. Se nan kapital ayisyen an, pi presizeman nan Legliz Batis Bolosse, ke lidè relijye yo te dekouvri talan li e ki te sipòte l, ki te ofri l bous detid pou l etidye mizik. Sa yo se apwòch li ki pral baz karyè mizik eksepsyonèl li, mete non li pami Ayisyen ki pi fyè yo ak bò kote pi gwo non nan mizik ayisyen an, tankou Lionel Benjamin, Beethova Obas ak Yole Dérose konseye li.
Nan panorama dijital Ayiti a, Guy Alain Appolon parèt kòm yon figi esansyèl sitou nan domèn devlopman entènèt. Non li rezone kòm yon referans pou bon jan kalite ak inovasyon. Ki sa ki mete Appolon apa se kapasite li nan rantre atizay ak kòd, yon kapasite fòje pa talan miltip li yo, sitou kòm yon pent, designer grafik òdinatè ak mizisyen, ki ba li kreyativite ekstraòdinè.
Nan ond Radyo Solidarite 107.3 FM nan Pòtoprens, yon vwa abitye akonpaye moun k ap koute yo depi plizyè ane: sa Dominique Beldor, animatè pasyone ak direktè pwogramasyon. Atravè emisyon mizik li a Dominik Show, emisyon pandan semèn nan e kounye a chak samdi, li te fè yon lyen inik ak piblik ayisyen an, konbine mizik, enfòmasyon kiltirèl ak analiz sosyal. Ki baze nan Florid depi me 2024, Dominique kontinye emisyon li adistans ak menm enèji. Emisyon Tampa, emisyon li a kenbe vokasyon li entak: fè kilti ayisyen an vibre atravè lemond epi ofri yon espas pou diskou lib, angaje ak respè. Anvan depa li nan peyi a, animatè a admèt li te soufri menas pou opinyon li ak analiz li sou lè, ki te fòse l ’pran abri pou evite reprezay. Jodi a, depi nan estidyo vityèl Laflorid yo, Dominique Beldor kontinye ap flote koulè Radyo Solidarite, ak yon vwa ki pi lib pase tout tan — e ki pi pre kè Ayisyen.
Premye nasyon nwa ki te libere tèt li anba esklavaj ak pran endepandans nan men Lafrans an 1804 e ki te enfliyanse lòt mouvman liberasyon atravè mond lan, enspire lit pou libète ak egalite.
Ayiti beni ak peyizaj natirèl espektakilè, ki gen ladan plaj sab blan, mòn ak divèsite biyolojik rich.
Ayiti gen yon eritaj istorik rich, ki gen ladan sit tankou Sitadèl Laferrière ak Palè Sans-Souci, ki nan lis UNESCO Mondyal Eritaj.
Ayiti gen yon kilti rich ak divèsifye, enfliyanse pa eleman Afriken, Ewopeyen yo ak endijèn. Mizik, dans, atizay ak kizin ayisyen yo selebre atravè lemond.
